IFRS Cho Startup: Có Nên Áp Dụng Sớm Để Gọi Vốn Dễ Hơn?

Việc áp dụng chuẩn mực IFRS (Chuẩn mực báo cáo tài chính quốc tế) luôn là một quyết định quan trọng đối với các doanh nghiệp, đặc biệt là startup. Một câu hỏi lớn được nhiều chủ doanh nghiệp khởi nghiệp đặt ra là: "Liệu áp dụng IFRS từ sớm có giúp việc gọi vốn trở nên dễ dàng hơn?". Đây là vấn đề không chỉ liên quan đến việc tuân thủ các quy định tài chính mà còn tác động trực tiếp đến sự minh bạch tài chính, uy tín và khả năng thu hút các nhà đầu tư. 

Trong bài viết này, Gia đình Kế toán sẽ phân tích lợi ích và thách thức khi áp dụng IFRS cho startup, đặc biệt là trong hành trình gọi vốn.

I. IFRS Là Gì? Và Vì Sao Được Ưu Tiên Trong Mắt Nhà Đầu Tư?

1. IFRS là gì?

IFRS (International Financial Reporting Standards – Chuẩn mực Báo cáo Tài chính Quốc tế) là hệ thống chuẩn mực kế toán được xây dựng bởi Ủy ban Chuẩn mực Kế toán Quốc tế (IASB). Mục tiêu của IFRS là thiết lập một khung báo cáo tài chính thống nhất, minh bạch và dễ so sánh giữa các doanh nghiệp ở các quốc gia khác nhau, đặc biệt hữu ích trong bối cảnh toàn cầu hóa tài chính hiện nay.

Không giống như các chuẩn kế toán nội địa như VAS tại Việt Nam, vốn chú trọng đến việc tuân thủ quy định thuế, IFRS tập trung thể hiện bản chất kinh tế của giao dịch, giúp phản ánh trung thực hơn tình hình tài chính – kết quả kinh doanh của doanh nghiệp.

>>> Tham khảo: Làm Thế Nào Để Chuẩn Bị Chuyển Đổi Từ VAS Sang IFRS?

2. Ưu điểm nổi bật của IFRS

Tăng tính minh bạch: IFRS yêu cầu doanh nghiệp trình bày đầy đủ, rõ ràng các thông tin tài chính quan trọng như: doanh thu, chi phí, tài sản, nợ phải trả, dòng tiền… Điều này giúp nhà đầu tư hiểu rõ “sức khỏe tài chính” thực sự của doanh nghiệp.

Dễ dàng so sánh giữa các công ty quốc tế: Với ngôn ngữ tài chính chung, nhà đầu tư có thể dễ dàng so sánh hiệu quả hoạt động giữa các công ty tại Việt Nam và các startup ở Mỹ, Singapore hay châu Âu – điều không thể làm nếu dùng chuẩn kế toán nội địa riêng biệt.

Giảm rủi ro thông tin khi đầu tư: Báo cáo tài chính theo IFRS thường được kiểm toán kỹ lưỡng và trình bày theo chuẩn quốc tế, hạn chế tình trạng “làm đẹp số liệu” hoặc giấu lỗ thường gặp ở báo cáo tài chính theo chuẩn địa phương.

Thuận lợi khi gọi vốn xuyên quốc gia: Nhiều quỹ đầu tư mạo hiểm, đặc biệt là các VC ngoại hoặc các quỹ PE, yêu cầu startup cung cấp báo cáo tài chính IFRS như một điều kiện bắt buộc trong vòng DD (Due Diligence). Có sẵn báo cáo IFRS sẽ giúp quá trình gọi vốn diễn ra nhanh và suôn sẻ hơn.

3. Góc nhìn nhà đầu tư về IFRS

Từ góc độ nhà đầu tư, đặc biệt là các quỹ đầu tư mạo hiểm (VC) hoặc các nhà đầu tư thiên thần chuyên nghiệp, IFRS không chỉ là “ngôn ngữ kế toán” mà còn là công cụ đánh giá mức độ minh bạch và độ trưởng thành của một startup.

Nhiều quỹ đầu tư mạo hiểm nhìn nhận việc áp dụng IFRS như một “dấu hiệu” cho thấy startup đang nghiêm túc xây dựng nền tảng tài chính chuyên nghiệp, có tầm nhìn dài hạn, và sẵn sàng bước vào thị trường vốn toàn cầu. Với họ, một doanh nghiệp chưa có IFRS thường bị đánh giá là thiếu chuẩn hóa, tiềm ẩn nhiều rủi ro trong quá trình quản trị và vận hành.

Chính vì vậy, dù việc áp dụng IFRS ở giai đoạn đầu có thể tốn chi phí, nhưng với nhà đầu tư, đây là khoản đầu tư đáng giá, phản ánh cam kết phát triển minh bạch và bền vững của startup.

II. Thực Trạng Startup Việt Nam: Vì Sao Ít Doanh Nghiệp Áp Dụng IFRS?

Mặc dù IFRS ngày càng được khuyến khích áp dụng để hội nhập với thị trường quốc tế, thực tế tại Việt Nam cho thấy đa số startup vẫn trung thành với hệ thống kế toán theo VAS (Chuẩn mực Kế toán Việt Nam). Lý do chính đến từ sự đơn giản, quen thuộc và chi phí thấp mà VAS mang lại. Đối với một startup mới thành lập, tiết kiệm chi phí luôn là ưu tiên hàng đầu, và hệ thống kế toán nội địa dễ vận hành, đáp ứng yêu cầu pháp lý cơ bản mà không tốn nhiều nguồn lực.

Những rào cản thực tế khiến startup ngần ngại áp dụng IFRS:

- Thiếu nhân sự có chuyên môn IFRS

IFRS đòi hỏi đội ngũ kế toán – tài chính có kiến thức chuyên sâu về chuẩn mực quốc tế, điều mà phần lớn nhân sự kế toán tại startup chưa được đào tạo bài bản. Ngay cả khi có ý định chuyển đổi, nhiều doanh nghiệp gặp khó khăn trong việc tuyển dụng hoặc đào tạo lại đội ngũ hiện tại.

- Chưa có quy định bắt buộc

Tính đến thời điểm hiện tại, việc áp dụng IFRS tại Việt Nam chỉ mới dừng ở mức khuyến khích hoặc bắt buộc với một số doanh nghiệp lớn (FDI, niêm yết…). Với startup – vốn không bị ràng buộc bởi nghĩa vụ này – việc chuyển đổi sang IFRS thường không được ưu tiên nếu không có yêu cầu cụ thể từ nhà đầu tư hoặc đối tác chiến lược.

- Chi phí chuyển đổi và vận hành cao

Việc chuyển đổi từ VAS sang IFRS không đơn thuần là thay đổi cách ghi nhận số liệu – mà là cả một quá trình bao gồm: đánh giá lại tài sản, xây dựng lại hệ thống báo cáo, điều chỉnh phần mềm kế toán, và thường xuyên cập nhật chuẩn mực mới. Những việc này đòi hỏi chi phí cố định và chi phí vận hành không nhỏ, trong khi đa phần startup đang trong giai đoạn “đốt tiền” để mở rộng thị trường.

- Hệ thống kế toán và phần mềm không tương thích

Phần lớn các phần mềm kế toán thông dụng ở Việt Nam chỉ hỗ trợ chuẩn VAS. Để vận hành báo cáo theo IFRS, startup có thể cần nâng cấp hoặc chuyển đổi hệ thống kế toán, điều này kéo theo hàng loạt thay đổi về quy trình nội bộ – một thách thức không nhỏ với doanh nghiệp đang thiếu người, thiếu thời gian và đang tập trung vào tăng trưởng thị trường.

- Khó khăn đặc thù của startup giai đoạn sớm

Các startup giai đoạn đầu (seed – pre-series A) thường ở trong trạng thái thiếu ổn định về doanh thu, nhân sự, quy trình và sản phẩm. Trong hoàn cảnh này, việc xây dựng một hệ thống tài chính theo chuẩn quốc tế như IFRS đôi khi bị xem là "xa xỉ", không tạo ra giá trị tức thời. Ngoài ra, tư duy "làm để tồn tại" vẫn phổ biến, dẫn đến xu hướng làm tài chính ở mức đủ để nộp báo cáo thuế, hơn là phục vụ chiến lược dài hạn.

Một số startup cũng cho rằng IFRS “quá hàn lâm”, khó ứng dụng với mô hình linh hoạt, thử nghiệm và xoay trục liên tục của startup, đặc biệt là trong lĩnh vực công nghệ hoặc dịch vụ mới nổi.

III. Áp Dụng IFRS Cho Startup – Lợi Ích Và Chiến Lược Gọi Vốn

Trong hành trình phát triển, việc gọi vốn không chỉ dừng lại ở việc trình bày tầm nhìn, đội ngũ hay tiềm năng thị trường. Ngày càng nhiều nhà đầu tư – đặc biệt là các quỹ ngoại – đặt yếu tố tài chính minh bạch và chuẩn hóa quốc tế lên hàng đầu. Trong bối cảnh đó, việc áp dụng IFRS sớm mang lại cho startup nhiều lợi thế chiến lược vượt ra ngoài khuôn khổ của các con số.

- Tăng niềm tin từ nhà đầu tư ngoại

Khi startup trình bày báo cáo tài chính theo IFRS, họ đang nói chung một “ngôn ngữ tài chính” với các nhà đầu tư toàn cầu. Đây là yếu tố then chốt trong việc tạo niềm tin, bởi báo cáo theo IFRS giúp nhà đầu tư:

• Đánh giá chính xác hiệu quả kinh doanh thực tế.

• Giảm thiểu lo ngại về các “chiêu trò làm đẹp số liệu” theo kiểu địa phương.

• Tin tưởng hơn vào năng lực quản trị và định hướng phát triển bền vững của startup.

Với các quỹ đầu tư nước ngoài, việc áp dụng IFRS gần như là một “bộ lọc sơ loại” – startup nào chưa có IFRS có thể sẽ bị đánh giá là chưa đủ độ chín để tiếp cận vốn quốc tế.

- Được định giá minh bạch và hợp lý hơn

Định giá startup là một chủ đề luôn gây tranh cãi. Khi chưa có IFRS, nhiều doanh nghiệp được định giá dựa vào ước lượng, cảm tính hoặc các chỉ số chưa phản ánh đúng bản chất tài chính. Ngược lại, với báo cáo IFRS:

• Các khoản mục tài sản, chi phí, doanh thu… được phản ánh đúng bản chất kinh tế.

• Các quyền chọn cổ phiếu, chi phí R&D, công cụ tài chính phái sinh... được trình bày theo chuẩn quốc tế.

=> Giúp nhà đầu tư có cơ sở định giá chính xác, và startup cũng dễ bảo vệ mức định giá mong muốn.

- Dễ dàng tiếp cận vốn ở các vòng gọi vốn lớn (Series A – B – C)

Càng lên vòng gọi vốn cao, yêu cầu về báo cáo tài chính càng chặt chẽ. Nếu như ở vòng seed, một báo cáo thuế đơn giản còn tạm chấp nhận thì từ Series A trở đi, due diligence tài chính là một bước bắt buộc, và IFRS thường là yêu cầu không thể thiếu.

Việc áp dụng IFRS từ sớm giúp startup:

• Tránh phải “chạy nước rút” chuyển đổi tài chính khi nhà đầu tư yêu cầu.

• Có sự chuẩn bị tốt cho vòng gọi vốn tiếp theo.

• Rút ngắn thời gian đàm phán và tăng khả năng deal thành công.

- Case study: Startup Việt áp dụng IFRS và gọi vốn thành công

Một ví dụ điển hình có thể nhắc đến là Startup Fintech “Gimo” – nền tảng ứng lương linh hoạt tại Việt Nam. Ngay từ giai đoạn đầu mở rộng, Gimo đã hợp tác với đơn vị kiểm toán quốc tế và chuẩn hóa báo cáo theo hướng tiệm cận IFRS. Kết quả là trong năm 2022, Gimo đã gọi vốn thành công 1,9 triệu USD từ quỹ Integra Partners (Singapore), với sự đánh giá rất tích cực về tính minh bạch và năng lực quản trị tài chính.

Điều này cho thấy, IFRS không chỉ là “vỏ bọc tài chính” mà còn là cách để startup thể hiện sự nghiêm túc, đáng tin cậy trong mắt các nhà đầu tư chuyên nghiệp.

- Tác động dài hạn: Nền tảng vững chắc cho IPO hoặc gọi vốn quốc tế

Áp dụng IFRS từ sớm giúp startup:

• Tạo nền móng để hướng đến IPO trong tương lai, đặc biệt nếu niêm yết tại sàn quốc tế (Singapore, Hong Kong, Mỹ…).

• Đáp ứng yêu cầu báo cáo khi hợp tác với đối tác nước ngoài, mở rộng thị trường, M&A hoặc joint venture.

• Giảm chi phí và rủi ro khi buộc phải chuyển đổi IFRS gấp trong giai đoạn nhạy cảm (trước IPO, trước M&A…).

Có thể nói, IFRS là một khoản đầu tư tài chính – chiến lược dài hạn: ban đầu có thể tốn kém, nhưng về sau là đòn bẩy giúp startup tăng tốc và mở rộng quy mô toàn cầu dễ dàng hơn.

IV. Khi Nào Startup Nên Cân Nhắc Áp Dụng IFRS?

Mặc dù IFRS mang lại nhiều lợi ích về lâu dài, nhưng không phải startup nào cũng nên áp dụng ngay từ ngày đầu thành lập. Thay vào đó, việc chuyển đổi sang IFRS nên được cân nhắc tại những thời điểm chiến lược – khi mà doanh nghiệp đã có nền tảng tương đối ổn định và bắt đầu bước vào giai đoạn cần chứng minh năng lực tài chính minh bạch với các bên liên quan.

Dưới đây là một số mốc thời điểm điển hình mà startup nên xem xét chuyển đổi sang IFRS:

1. Trước các vòng gọi vốn lớn (Series A trở đi)

Khi startup sắp bước vào các vòng gọi vốn lớn, đặc biệt là Series A, B, hoặc tiếp cận nhà đầu tư tổ chức, việc có báo cáo tài chính theo chuẩn IFRS sẽ giúp quá trình thẩm định tài chính (due diligence) diễn ra nhanh chóng và minh bạch hơn.

Các quỹ đầu tư chuyên nghiệp thường đòi hỏi:

• Báo cáo tài chính đã kiểm toán

• Tính chuẩn hóa và minh bạch về doanh thu, dòng tiền, định giá tài sản, nợ phải trả…

Nếu đợi đến khi “gõ cửa” nhà đầu tư mới bắt đầu làm IFRS thì startup dễ rơi vào thế bị động, phải gấp rút chuyển đổi, dễ sai sót, thiếu nhất quán và làm giảm niềm tin từ nhà đầu tư.

2. Khi có nhà đầu tư nước ngoài yêu cầu

Một số nhà đầu tư ngoại, đặc biệt là các quỹ đến từ Singapore, Nhật, Hàn Quốc, Mỹ…, đặt ra điều kiện bắt buộc: startup phải cung cấp báo cáo tài chính theo IFRS hoặc tương đương.

Đây không chỉ là yêu cầu kỹ thuật mà còn là tiêu chuẩn lựa chọn đối tác đầu tư chiến lược.

Việc đáp ứng sớm yêu cầu này sẽ:

• Gia tăng khả năng được lựa chọn trong quá trình pitching

• Rút ngắn thời gian đàm phán

• Gây ấn tượng với nhà đầu tư quốc tế bằng sự chuyên nghiệp và cam kết minh bạch

3. Khi bắt đầu kiểm toán báo cáo tài chính

Việc kiểm toán báo cáo tài chính là bước đi quan trọng để tăng uy tín doanh nghiệp. Nếu đã có kế hoạch làm báo cáo kiểm toán, startup nên đồng thời chuẩn hóa theo IFRS, thay vì chỉ kiểm toán theo VAS. Vì sao?

• IFRS thể hiện bản chất kinh tế tốt hơn

• Tạo lợi thế về mặt trình bày, đánh giá rủi ro và cam kết pháp lý

• Chuẩn bị tốt hơn cho các kế hoạch trung – dài hạn như gọi vốn, hợp tác chiến lược, M&A hoặc IPO

4. Chiến lược tiếp cận IFRS hợp lý cho startup

Startup không cần “nhảy ngay” vào IFRS một cách toàn diện và tốn kém. Thay vào đó, nên tiếp cận theo hướng thử nghiệm – chuẩn hóa dần, cụ thể:

Giai đoạn 1 – Thử nghiệm nội bộ:

Xây dựng báo cáo tài chính song song: vừa theo VAS, vừa theo IFRS (bản không chính thức). Qua đó, ban lãnh đạo có thể so sánh, hiểu sự khác biệt và bắt đầu chuẩn bị cho sự chuyển đổi toàn phần.

Giai đoạn 2 – Chuẩn hóa hệ thống:

Khi đã quen, doanh nghiệp có thể thuê tư vấn hỗ trợ chuyển đổi hệ thống kế toán, cập nhật phần mềm, đào tạo nhân sự theo IFRS.

Giai đoạn 3 – Chính thức công bố IFRS:

Trình bày báo cáo tài chính đã kiểm toán theo IFRS, đính kèm trong hồ sơ gửi nhà đầu tư, đối tác hoặc nộp cho cơ quan quản lý nếu cần.

Chiến lược tiếp cận theo lộ trình như vậy sẽ giúp startup tiết kiệm chi phí, chủ động kiểm soát thay đổi, và tránh rủi ro do chuyển đổi đột ngột.

V. Startup Cần Chuẩn Bị Gì Nếu Muốn Áp Dụng IFRS?

Áp dụng IFRS không chỉ đơn thuần là thay đổi cách lập báo cáo tài chính mà còn là một sự chuyển đổi toàn diện về tư duy kế toán, hệ thống vận hành và con người. Với startup – vốn thường có nguồn lực hạn chế – việc chuẩn bị bài bản, từng bước là yếu tố sống còn để quá trình chuyển đổi IFRS hiệu quả và bền vững.

Dưới đây là những yếu tố cốt lõi mà một startup cần chuẩn bị nếu muốn triển khai IFRS:

1. Xây dựng đội ngũ kế toán – tài chính có kiến thức về IFRS

Điều đầu tiên và quan trọng nhất là con người. Một hệ thống tài chính chuẩn IFRS sẽ không thể vận hành nếu thiếu những người hiểu rõ bản chất các chuẩn mực quốc tế.

Startup cần:

• Tuyển dụng hoặc đào tạo nhân sự kế toán có kiến thức IFRS căn bản đến nâng cao

• Ưu tiên ứng viên đã từng làm việc với kiểm toán quốc tế, công ty FDI hoặc công ty niêm yết sử dụng IFRS

• Xây dựng bộ phận tài chính có năng lực đọc – hiểu – phân tích báo cáo IFRS để hỗ trợ ban lãnh đạo và làm việc với nhà đầu tư

Trong trường hợp không thể tuyển dụng ngay, startup có thể bắt đầu bằng việc đào tạo đội ngũ nội bộ hiện có với những khóa học thực hành, đi kèm tư vấn cụ thể.

2. Hợp tác với chuyên gia hoặc đơn vị tư vấn IFRS

Với những doanh nghiệp chưa từng áp dụng IFRS, việc tự triển khai từ con số 0 là rất rủi ro, dễ sai lệch về cách hạch toán, trình bày báo cáo, hoặc hiểu sai chuẩn mực.

Giải pháp hiệu quả là thuê chuyên gia IFRS hoặc hợp tác với đơn vị tư vấn chuyên nghiệp, nhằm:

• Xây dựng lộ trình chuyển đổi phù hợp với quy mô startup

• Soát xét và chuyển đổi báo cáo tài chính VAS sang IFRS (song ngữ nếu cần)

• Hỗ trợ thiết lập chính sách kế toán theo IFRS đặc thù ngành/lĩnh vực

• Đào tạo nhân sự đồng thời trong quá trình triển khai thực tế

3. Nâng cấp phần mềm kế toán và hệ thống thông tin tài chính

Phần mềm kế toán phổ biến tại Việt Nam hiện nay chủ yếu xây dựng theo chuẩn VAS và hướng đến mục đích kê khai thuế. Khi chuyển sang IFRS, startup cần:

• Nâng cấp hoặc chuyển đổi hệ thống kế toán có khả năng tùy biến báo cáo theo IFRS

• Tích hợp các module quản trị tài chính, dòng tiền, tài sản, công cụ tài chính phức tạp

• Đảm bảo hệ thống có thể kết xuất dữ liệu phục vụ kiểm toán, định giá, thẩm định đầu tư…

Với những startup sử dụng phần mềm cloud (như MISA, FAST, Xero, Quickbooks…), cần trao đổi với nhà cung cấp để hiểu rõ giới hạn tích hợp IFRS, và nếu cần thiết, có thể đầu tư hệ thống ERP có khả năng mở rộng.

4. Đăng ký khóa học IFRS thực hành cho đội ngũ

Việc học lý thuyết IFRS là cần thiết, nhưng với startup – nơi cần hành động nhanh – các khóa học thực hành IFRS là lựa chọn tối ưu.

Những lợi ích thiết thực từ khóa học IFRS thực hành:

• Hiểu cách lập và trình bày báo cáo tài chính theo IFRS ngay trên tình huống thực tế

• Làm quen với các công cụ, biểu mẫu, case study có thể áp dụng ngay

• Tăng năng lực nội bộ, không phải phụ thuộc mãi vào bên ngoài

• Góp phần chuẩn hóa quy trình và ngôn ngữ tài chính nội bộ – bước đệm cho kiểm toán và gọi vốn

Nếu startup có định hướng chuyển đổi trong 6–12 tháng tới, việc cử key member (kế toán trưởng, CFO, quản lý tài chính) đi học từ sớm sẽ rút ngắn đáng kể thời gian triển khai.

Việc áp dụng IFRS cho các startup là một quyết định chiến lược có thể mang lại nhiều lợi ích dài hạn, đặc biệt trong quá trình gọi vốn. Các nhà đầu tư tiềm năng đánh giá cao sự minh bạch và chuẩn mực trong báo cáo tài chính, điều này giúp tăng cường uy tín và xây dựng lòng tin. Do đó, áp dụng IFRS càng sớm càng tốt có thể là một bước đi đúng đắn cho các startup, giúp họ không chỉ nâng cao hiệu quả quản lý tài chính mà còn tạo ra lợi thế cạnh tranh trong mắt các nhà đầu tư.

>>> Xem thêm: Lộ Trình Học IFRS Cơ Bản Và Chuyên Sâu Thực Tế